Achterhoekse dialect, je hebt er meerdere. Vraag een willekeurige Achterhoeker of hij “plat” praat, en je krijgt waarschijnlijk een bescheiden “Mwah, valt wel mee” terug. Maar zodra je van dorp naar dorp reist, merk je al snel dat het dialect overal nét even anders klinkt. Waar de een “mooi” zegt, hoor je tien kilometer verderop “moj.” En waar in het ene dorp iemand “ik bun d’r” zegt, wordt het in het andere “ik bin d’r.” Hoe kan dat?
Dialect per dorp? Hoe dan?!
In de Randstad klinkt het Nederlands redelijk hetzelfde, of je nu in Amsterdam, Rotterdam of Den Haag bent. Maar in de Achterhoek kan de manier van praten per dorp verschillen. Waarom? Simpel: vroeger bleef men vaker in de eigen regio. Reizen was niet zoals nu – je pakte niet even de trein naar de stad of de auto naar het volgende dorp. Hierdoor ontstonden kleine taalverschillen die generatie op generatie werden doorgegeven.
Daarnaast was de Achterhoek historisch gezien geen eenheid, maar een verzameling van kleine, relatief geïsoleerde gemeenschappen. Elk dorp had zo zijn eigen ‘taaleilandje’, waardoor klanken, woorden en zinsbouw zich per plek anders ontwikkelden.
Van Winterswijk tot Doesburg: grote verschillen in klein gebied
Hoewel het allemaal “Achterhoeks” heet, zijn er flinke verschillen tussen dialecten in de regio. Winterswijk en Aalten liggen vlak bij Duitsland, waardoor daar Duitse invloeden in het dialect te horen zijn. Ga je richting Zutphen of Doesburg, dan hoor je een zachter en iets ‘Hollandser’ klinkend dialect.
Een paar voorbeelden van dialectverschillen:
- Zeg je ‘mooi’, ‘moj’ of ‘moeij’?
Winterswijk: moj
Groenlo: moeij
Zutphen: mooi - Hoe zeg je ‘ik ben’?
Doetinchem: ik bun
Lochem: ik bin
Winterswijk: ik bön
Soms lijken de verschillen klein, maar voor een echte Achterhoeker is het meteen duidelijk waar iemand vandaan komt.
En hoe zit het met het Twents?
Veel mensen denken dat Achterhoeks en Twents hetzelfde zijn, maar dat klopt niet helemaal. Twents, dat meer richting Enschede en Hengelo wordt gesproken, klinkt vaak wat zangeriger en gebruikt andere klanken. In het Twents zeg je bijvoorbeeld “ik hej un boek”, terwijl een Achterhoeker zegt “ik heb un boek”. Subtiele verschillen, maar voor dialectliefhebbers is het een wereld van verschil.
Blijft het Achterhoekse dialect bestaan?
Door social media, televisie en het feit dat mensen meer reizen, verandert het Achterhoeks langzaam. Jongeren nemen steeds vaker woorden en accenten over uit het standaard Nederlands. Toch is het dialect nog lang niet verdwenen. Veel mensen praten thuis nog steeds plat, en in sommige dorpen wordt het dialect nog door bijna iedereen gesproken. Bovendien zijn er initiatieven om het dialect te behouden, zoals boeken, muziek en zelfs cursussen Achterhoeks.
Kortom: zolang er Achterhoekers zijn die ‘moj wa’ zeggen in plaats van ‘mooi hoor’, blijft het dialect leven. En laten we eerlijk zijn, het zou toch zonde zijn als we straks allemaal hetzelfde klinken?
Wil je meer weten over het Achterhoekse dialect? Kijk hoe het Achterhoekse dialect verschilt van de Nederlandse taal: https://www.mijnwoordenboek.nl/dialect/Achterhoeks
___________________________________________________________________
Erop uit
Wist je al dat Achterhoekse dialecten binnen de achterhoek bestonden? Wil je nog meer lezen over dit soort onderwerpen? Op de pagina ‘bijzondere verhalen’ lees je boeiende verhalen en voorbeelden over erop uitgaan in de Achterhoek. Laat je inspireren door de artikelen en/of praktijkverhalen van Achterhoekse ondernemers. Ga voor de leukste uitjes in de Achterhoek naar https://www.helemaalachterhoek.nl/category/leven-in-de-achterhoek/erop-uit/
