Het is de elfde van de elfde geweest en dus zijn de voorbereidingen voor het carnaval in volle gang. Dat houdt in dat er weer een vuurtje onder de ton zal worden gestookt als het gaat om een buutreedner. Ook hier in de Achterhoek. Want wie denkt dat ze alleen ten zuiden van de rivieren kunnen buutreednen, heeft het mis.
Wat is dat nu eigenlijk, buutreednen? Tijdens een pronkzitting, een georganiseerd revue-evenement tijdens de carnavalsperiode, zien we traditioneel vaak muziek, dans en buuts. Deze buuts zijn humoristische bijdragen, veelal in het lokale dialect. Een buutreedner laat, staande in een grote ton en verkleed als een bepaald typetje, op humoristische wijze het wel en wee van de samenleving de revue passeren. Vanwege de ton worden deze personen (met name in Brabant) ook wel tonpraoters genoemd. In Zeeland heeft men het over een ouwoer, en in Limburg en de Achterhoek spreekt men over buutteredner of buutreedner. De bijdrage zelf wordt dan een ‘buut’ genoemd.
Kampioenschappen
Het buutreednen kent soms ook een competitief element, waarbij regionale of zelfs provinciale kampioenschappen worden gehouden. Deze avonden bieden een juryprijs en een publiekprijs. De Achterhoek kent een aantal succesvolle buutreedners. Een goed voorbeeld is Daniël Schmitz uit ’s-Heerenberg. Hij is nu tien jaar actief als buutreedner en werd afgelopen november voor de derde keer achter elkaar Achterhoeks Buutkampioen, won ook al twee jaar achter elkaar het Twents Buutkampioenschap en tijdens de laatste editie van Zuid-Nederlands Buutkampioenschap in Brabant (met Brabantse, Limburgse en andere regionale kampioenen) werd hij heel knap vierde.
Enorme Kick
Daniël: “Je moet in je hebben dat je bij allerlei omstandigheden, gebeurtenissen of gesprekken een grappige opmerking of woordspeling voor handen hebt. Je moet vijftien minuten in je eentje het publiek vermaken. In de rol van een typetje kan ik dat. Je moet schijt hebben aan alles, zelfspot hebben en jezelf voor paal kunnen zetten. Als je buut aanslaat bij het publiek, dan is het zo leuk om te doen! Mensen aan het lachen maken geeft een enorme kick.”
Daniël schrijft ieder jaar een nieuwe act. Die lanceert hij tijdens de pronkzitting van d’Olde Waskupen, zijn carnavalsvereniging in ’s-Heerenberg. Daarna doet hij optredens, niet alleen in de Achterhoek, maar ook in Twente en ten zuiden van de rivieren.
Een vak
Vincent Nijhof, eveneens uit ’s-Heerenberg, volgde zijn vader (alias Kachelhöltje) op als buutreedner. “Het is echt een vak. Een buut schrijven is niet dat je gaat zitten en dat je die dan op papier zet. Het is heel persoonlijk en ik kan ook geen buut voor een ander schrijven. Het gaat echt om de zinsbouw, de manier waarop je de clou brengt, de soort grappen, de intonatie. Ieder heeft zijn eigen manier. Het wordt ook niet altijd een succes. Het is heel verschillend per zaal en publiek. Je weet van tevoren niet hoe het zal uitpakken.”
Spelen met publiek
Vincent bleek toch behoorlijk succesvol en won de eerste twee edities van het Achterhoeks Buutkampioenschap. “Dat is wel leuk, maar het boeit me niet echt. Ik sta er voor mijn eigen plezier. Het is mooi als de zaal enthousiast is, want als er respons komt dan kun je daarmee spelen, maar ik heb geen ambities om het verder uit te breiden dan waar ik nu sta. Het op verschillende plekken in Nederland optreden trekt mij niet echt.”
Bas de Stofjas
Paul Scharenborg uit Beltrum begon een jaar of veertig geleden al met optreden als buutreedner. “Ik deed mijn optredens in het begin voor carnavalsvereniging de Belhamels in Beltrum en nam vooral plaatselijke zaken op de hak. Maar op den duur heb je zoveel leuke dingen, dan kun je ze ook in het algemeen gebruiken en ga je er ook mee naar buurgemeenten. Later breidde zich dat uit van Silvolde tot Oldenzaal. Op het moment dat ik de kleren van mijn typetje ‘Bas de Stofjas’ aandoe, dan gaat het als vanzelf. Dan komt er alleen nog maar onzin uit”, grapt Paul.
Het competitieve deel van het verhaal zegt hem niet zoveel. “Ik doe het liefst gewoon mijn eigen dingetje. Puur voor de fun.”
Opleiden
Toen Paul een jaar of vijf geleden besloot om het wat kalmer aan te gaan doen, richtte hij een groepje op genaamd ‘De klas van Bas’. Ook zijn dochter maakt deel uit van die groep. “Daarin zitten jongeren die interesse hebben en draaien daarin mee. Af en toe levert die groep een nieuw talent op en dat is top. Het zorgt voor een mooie wisselwerking, want die jongeren bezorgen mij ook inspiratie. We doen het nu een jaar of vijf en het is echt een hele leuke club.”
(foto: www.marcoscheurink.nl)
(foto: www.marcoscheurink.nl)
___________________________________________________________________
MIJN Verhaal
De Achterhoek zit vol met mooie, bijzondere verhalen over mensen, verenigen en actualiteiten. In de rubriek MIJN verhaal leest u hier iedere maand over. Ga voor meer artikelen over de rubriek MIJN Verhaal naar de volgende link. https://www.helemaalachterhoek.nl/category/mijnmagazine/mijn-verhaal/
